ΦΩΤΕΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ 45 -ΤΟ ΕΝΙΑΙΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Ἀριστοτέλης Παύλου
Φιλόλογος, ἐ. Λυκειάρχης

Ἡ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ παραμένει ζωντανὴ εἰς τὰς παραδόσεις τῆς φυλῆς. Ἡ προχριστιανικὴ γνῶσις ἀπαντᾶται καὶ εἰς τὰ συγγράματα τῶν σοφῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Συνεχισταὶ τῶν πρὸ Χριστοῦ ἡρώων τοῦ Ἔθνους, οἱ τῆς Ἑλληνικῆς-Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας- καὶ μέχρι τοῦ ἔπους τοῦ 1940. Αὐτοκρατορίαι ἐξαφανίζονται. Ὁ Ἑλληνισμὸς ζῆ. Ἡ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ, καὶ εἰς τὴν πίστιν. Ἐσφαλμένως μέν, ἀλλὰ ἐπίστευεν ὁ Ἕλλην πρὸ Χριστοῦ. Μετὰ Χριστὸν δὲ εἶναι σφόδρα συνδεμένος μὲ τὴν πίστιν τῶν πατέρων του. Τὸ ἀρχαῖον λεξιλόγιον τὸ εὑρίσκομεν καὶ εἰς τὴν μετὰ Χριστὸν Ἑλληνικὴν γραμματείαν. Λέξεις τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς ἀρχαιότητος εἶναι καὶ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας εἰς κοινὴν χρῆσιν. Ἀναφέρεται ἐδῶ εἷς μικρὸς ἀριθμὸς τοιούτων ἁπλῶν λέξεων.
Νίκα. Ἦτο τὸ σύνθημα εἰς τὴν στάσιν τοῦ Νίκα (532 μ.Χ.). Ἐσφαγιἀσθησαν τριάντα χιλιάδες (30.000) ἐπαναστάται εἰς ἕξ (6) ἡμέρας. Ἀπαντᾶ ἡ λέξις εἰς τὸν Εὐριπίδην˙ «Νίκα νῦν = ἄς εἶσαι τώρα νικητής»¹. Εἶναι λόγοι τοῦ Ἀδμήτου εἰς τὸν Ἡρακλῆ, ὁ ὁποῖος (Ἡρακλῆς) προσπαθεῖ νὰ τὸν πείσῃ νὰ δεχθῇ τὴν ἀναστημένην γυναῖκα του (δὲν τὸ ἐπίστευε). Ἀπαντᾶ καὶ εἰς τὴν Μήδειαν˙ «Τῶν μετρίων γὰρ πρῶτον μὲν εἰπεῖν τ’ὄνομα νίκα»². Δηλαδὴ συνιστᾶ μέτρον εἰς τοὺς λόγους. Αὐτὰ κάμνουν τὸν ἄνθρωπον νικητήν.
Θούριος. Γνωστὸς ὁ Θούριος τοῦ Ρήγα. Ἄρα δὲν εἶναι τυχαία ἡ ἐπιλογὴ τῆς λέξεως˙ «Παῖ τοῦ Φρυγίου Τελεύταντος λεγ᾿ ἐπεὶ σε, λέχος δορυάλωτον στέρξας ἀνέχει

1. Ἄλκηστ. στ. 1108
2. Ἄλκηστ στ. 125-128
Θούριος Αἴας»³ = σὺ τοῦ Φρυγίου Τελεύταντος κόρη, λέγε μας, διατί ἡ γυναῖκα του, ἄν καὶ αἰχμάλωτος μὲ ἀγάπη σὲ ἔκαμεν ὁ ἀνδριωμένος Θούριος Αἴας; Λέξις ἀπὸ τὰ βάθη τῶν αἰώνων, ἡ ὁποία ταιριάζει εἰς ἕνα ἥρωα. Τὸν θαυμάζει (τὸν Αἴα) ὁ Ρήγας. Θέλει τοιούτους ἀνδρειωμένους διὰ τὴν ἀποτίναξιν τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ. Οἱ Ἕλληνες (τοῦ 1821) ἀνταποκρίνονται εἰς τὴν φωνὴν τοῦ Ρήγα. Εἶναι καὶ ὁ ἴδιος ἥρωας˙ συνεχιστὴς τῶν παναρχαίων ἡρώων!

Χέρα. Ἀσφαλῶς δὲν χρησιμοποιεῖται σήμερον μόνον εἰς τὴν Κρήτην. Τὴν εὑρίσκομεν εἰς τὴν Ἑκάβην τοῦ Εὐριπίδου (στ. 254+409)˙ «Ἠδύστην χέρα (χέρι) δός, μῆτερ» = δῶσε μου, μητέρα, τὸ γεμᾶτο ἀγάπη χέρι σου. Λέγει ἡ Πολυξένη εἰς τὴν μητέρα της. Μετὰ ἀπὸ ὀλίγον θὰ τὴν ὁδηγήσῃ εἰς τὸν τάφον τοῦ Ἀχιλλέως, διὰ θυσίαν. Τὴν ἐζήτησεν ὁ ἴδιος ὁ Ἀχιλλεύς (νεκρός). Παρεκάλεσεν ἡ Ἑκάβη (γυναῖκα τοῦ Πριάμου-αἰχμάλωτος) νὰ τὴν σώσῃ ὁ Ὀδυσσεύς, ἄνευ ὅμως ἀποτελέσματος, διὰ τοῦτο τὸν ὀνομάζει ἀχάριστον σπέρμα.
Ἡ λέξις καὶ εἰς τὸν Κύκλωπα (στ. 667-668)˙ «Ἐν πύλαισι γὰρ σταθεὶς φάλαγγος τῆσδ᾿ ἐναρμώσω χέρα» = διατί θὰ σταθῶ εἰς τὴν θύραν τῆς βραχοσπηλιᾶς καὶ μὲ αὐτὰ τὰ χέρια μου θὰ σᾶς ἁρπάξω. Ἀπειλεῖται ὁ Ὀδυσσεὺς εἰς τὴν σπηλιὰν τοῦ Κύκλωπος μὲ ἀφανισμόν.
Ἀμάν. «Ἀμανέδες» ἔχουν καὶ οἱ Τοῦρκοι καὶ οἱ Ἕλληνες. «Ὦ γάμος, ὦ γάμος, ὅς τάδε δώματα καὶ πόλιν ὤλεσας,
ὤλεσας ἀμάν»4= γάμος, ὁ ὁποῖος κατέστρεψε τὰ ἀνάκτορα καὶ τὴν πόλιν, ἄχ, ἄχ. Εἶναι ἀναστεναγμοὶ τοῦ Πηλέως (πατέρα τοῦ Ἀχιλλέως) διὰ τὸν γάμον τῆς Ἑρμιόνης μετὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἀχιλλέως εἰς τὴν Φθίαν, τὴν πρωτεύουσαν τοῦ κράτους του (ἄγνωστος μέχρι τῶν ἡμερῶν μας). Ἡ λέξις συνεπῶς, Ἑλληνική. Ὅμως καὶ τί εἶναι τῶν Τούρκων εἰς τὴν Μικρὰν Ἀσίαν;
3. Σοφοκλ. Φιλοκτ. 210
4. Εὐριπ. Ἀνδρομ. 1187-1980
Ψύττ, ὠή, Πέτρος.
«Ψύττ, οὐ ταδ᾿ οὔ»5= Ψίττ᾿ ὄχι ἀπὸ ἐδῶ, ὄχι. Κοινὴ ἡ λέξις μέχρι τῶν ἡμερῶν μας, ἀλλὰ καὶ ἡ λέξις Πέτρος˙ «Ὠὴ ρίψω πέτρον τάχα σου »6ὄι, θὰ σὲ ρίξω πέτραν γρήγορα. Τὸ ὠὴ τὸ λέγουν εἰς τὴν ἐπαρχίαν. Τὸ Πέτρος ὅλη ἡ Ἑλλάς (Ἀπόστολος Πέτρος).
Μάρτυροι-μάρτυρες-μαρτύροι
Μάρτυρες˙ τὸ λέγει ἡ πρωτεύουσα. Εἰς τὴν ἐπαρχίαν ἀκούομεν τὸ μάρτυροι καὶ μαρτύροι˙ «Ἔστε δὲ πάντες μάρτυροι». Εἰς τὸν Ὅμηρον ἡ λέξις (Ἰλιάδ. β, 301). Λόγοι τοῦ Ἀγαμέμνονος εἰς τοὺς Ἕλληνας. Συνεκεντρώθημεν ἐδῶ πρὶν ἐννέα ἔτη, ὄχι διὰ νὰ ὑπάγωμεν εἰς τὰς οἰκίας ἡμῶν, ἀλλὰ διὰ νὰ καταλάβωμεν τὴν Τροίαν.
Νεανίας-νεαρός-νεανικός-νεολαία
Φαντάζουν ἀρχαῖαι λέξεις; Καὶ ὅμως! «Σύ δέ, νεανίας γὰρ εἰ, σώθητι μετ᾿ ἐμοῦ» = Εἶσαι νέον παιδίον, νὰ σωθῇς μαζὶ μου (Κυκλ. 434). Εἰς τὴν Ἄλκηστιν «Ἄγαν ὑβρίζεις καὶ νεανίας λόγους ρίπτων εἰς ἡμᾶς οὐ βαλὼν οὕτως ἄπει» = λέγεις λόγους ἀπρεπεῖς, προσβλητικοὺς πολύ, ρίπτων ἐπάνω μου μὴ
δυνάμενα νὰ μὲ κτυπήσουν, θὰ φύγῃς. Διαμαρτύρεται ἐδῶ ὁ πατὴρ τοῦ Ἀδμήτου, διότι ὁ υἱός του τὸν ὑβρίζει. Ἀπὸ πανάρχαια, οἱ νέοι ὑβρίζουν, ἕως ὅτου εἰσπράξουν καὶ αὐτοὶ ὕβρεις ἀπὸ τὰ ἴδια των τὰ τέκνα. Φαῦλοι σήμερον οἱ νέοι, ὅπως καὶ πρὸ Χριστοῦ˙ «Εὐτραφεῖς νεανίας, φαύλους»7.
Νεαρός. Εἰς τὴν Ἰφιγένειαν ἐν Ταύροις 835.
Νεανικός. «Παρ᾿ ἡμῖν δ᾿ ἦν φόβος νεανικός»8.
Νεολαία. «Οὐδὲ νεολαία δουπεῖ χεὶρ γυναικῶν»9 = οὔτε νεανικὰ χέρια γυναικῶν κτυπῶνται θρηνητικῶς. Λέγονται αὐτὰ ὀλίγον πρὶν ἀπὸ τὸν θάνατον καὶ ἀφοροῦν εἰς τὴν Ἄλκηστιν.
Ὀθόνη-τέμενος-ἀπόστολος-ἐφημέριος-φιλέλλην.
Πανάρχαιαι λέξεις, εἰς τὰ χείλη ὅμως ὅλων μέχρι τῶν ἡμε-
5. Εὐριπ. Κύκλωψ 49
6.Εὐριπ. Κύκλωψ 51
7. Ἰφιγ. ἐν Ταύρ. 304 καὶ Ἠλέκτρα 751
8. Εὐριπ. Ἱππόλ. 1204
9. Ἄλκησ. 100 ἑξῆς
ρῶν μας.
Ὀθόνη. «Αὐτικὰ δ᾿ ἀργεννῆσι καλυψαμμένη ὀθόνησιν» = μὲ ἄσπρην καλύπτραν ἐσκέπασεν τὴν κεφαλήν της (Ἰλιάδ. Γ, 141). «Τῶνδ᾿ οὐκ μὲν λεπτὰς ὀθόνας ἔχουν»= αὕται εἶχον φορέματα λινά (αἱ παρθέναι εἰς τὴν ἀσπίδα τοῦ Ἀχιλλέως) (Ἰλιάδ. Σ, 545).
Τέμενος. Ἑλληνικὴ ἡ λέξις. Διαβάζομεν εἰς τὸν Ὅμηρον (Ραψ. Στ, 550)˙ «Ἐν δ᾿ ἐτίθει τέμενος βασιλήϊον». Εἰς τὸν Εὐριπίδην˙ «Πανταχοῦ δε μοι χθονὸς τεμένη δέδασται»10 = παντοῦ εἰς τὴν χώραν μου μοῦ ἔχουν δοθῆ χῶροι ἱεροί. Εἰς τὸν Ξενοφώντα˙ «θυσίας δὲ καὶ ἱερὰ καὶ ἑορτὰς καὶ τεμένη γνοὺς ὁ δῆμος ὅτι οὐχ οἷον τε ἐστιν ἑκάστῳ τῶν πενήτων θύειν καὶ εὐωχεῖσθαι καὶ κτᾶσθαι ἱερά».¹¹
Ἀπόστολος. «Δεύτερα αὐτὸς εἰς Λακεδαίμονα τριήρεϊ ἀπόστολος ἐγίνετο»= καὶ αὐτὸς ἔπειτα ἀνεχώρησεν ἐπὶ πλοίου μὲ ἀποστολὴν διὰ τὴν Λακεδαίμονα (Ἡρόδ. Ε, 38). Γνωστὴ ἡ λέξις εἰς τὰ χριστιανικὰ κείμενα.
Ἐφημέριος. (ἐπὶ + ἡμέρα). Εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας οἱ ἱερεῖς. Εἰς τὴν Ὀδύσσειαν (Δ, 223)˙ «ὅς τὸ καταβρόξειεν ἐπὴν κρητῆρι μιγείη οὐ κεν ἐφημέριος βάλοι κατὰ δάκρυ παρειῶν» = ὅποιος θὰ τὸ κατέπινεν ἀνακατεμένον μὲ οἶνον εἰς τὸ ποτήριον, ὁλόκληρον τὴν ἡμέραν, δὲν θὰ ἔχυνε εἰς τὰς παρειάς του δάκρυ. Ὁ λόγος ἐδῶ διὰ τὸ ἰατρικὸν ἐναντίον τῆς θλίψεως.
Φιλέλλην. Ἀπαντᾶ εἰς τὸν Ξενοφῶντα (Ἀγησ. 7, 4)˙ «Ἰσχυρὰν δὲ τότε, ὅταν οἱ Ἕλληνες σωφρονῶσιν, εἴ γε μὴν αὖ καλὸν Ἕλληνα, ὄντα Φιλέλληνα εἶναι»= καὶ ἰσχυρὰ τότε (ἡ Πατρίς), ὅταν οἱ Ἕλληνες κρίνουν μὲ σύνεσιν τὰ πράγματα. Ἄν βεβαίως εἶναι δίκαιον εἷς Ἕλλην νὰ εἶναι καὶ φιλέλλην.

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *