Παῦλος Κ. Τούτουζας
Καθηγητὴς – Διευθυντὴς
τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἱδρύματος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.)
Ἡ καρδιὰ μπορεῖ νὰ λειτουργήσῃ αὐτομάτως, χωρὶς τὴν γνωστή της σύνδεσι μὲ τὸν ἐγκέφαλο. Γνώριζε ὁ Γαληνὸς τὸν 2ο αἰῶνα μ.Χ. ὅτι ἔχει αὐτοματισμὸ ἡ καρδιά. Οἱ αἰῶνες περνοῦσαν καὶ ποτὲ δὲν σκέφθηκε κανεὶς νὰ κάνει ἐπέμβασι στὴν καρδιά, ὅπως γινόταν στὸν ἐγκέφαλο, στοὺς πνεύμονες, τὰ ὀστᾶ καὶ ἄλλα ὄργανα. Στὸ πλαίσιο ἐξωκαρδιακῆς χειρουργικῆς ἐπεμβάσεως τὴ δεκαετία τοῦ 1830, ἐπειδὴ ἔπαψαν οἱ σφυγμοί, ἄνοιξαν τὸν θώρακα καὶ παρατήρησαν κοιλιακὴ μαρμαρυγὴ τῆς καρδιᾶς. Συγκεκριμένα εἶδαν πολυάριθμες, ἀμέτρητες κινήσεις τοῦ κοιλιακοῦ μυοκαρδίου, χωρὶς ὅμως νὰ παράγεται σφυγμός. Εἶναι ἡ πιὸ συχνὴ εἰκόνα τοῦ τέλους τῆς ζωῆς.
Στὰ ἠλεκτρικὰ ρεύματα τῆς καρδιᾶς στηρίχτηκε ὁ Willem Einthoven ἀπὸ τὴν Ὁλλανδία γιὰ νὰ προχωρήσῃ στὴ μεγάλη ἀνακάλυψι τοῦ ἠλεκτροκαρδιογράφου τὸ 1901.
Ἐφηῦρε τὸ γαλβανόμετρο μὲ εὐκίνητη μεταλλικὴ χορδή, ἡ ὁποία πάλλεται, ὅταν βρίσκεται μέσα σὲ ἠλεκτρομαγνητικὰ κύματα. Ἔτσι κατὰ τὴν διάρκεια ἑνὸς καρδιακοῦ παλμοῦ οἱ κινήσεις αὐτὲς φωτογραφίζονται σὲ κινούμενο χαρτὶ καὶ λαμβάνεται τὸ ἠλεκτροκαρδιογράφημα. Στὴν ἀρχὴ εἶναι ἡ μικρὴ καμπύλη τῆς συστολῆς τῶν κόλπων καὶ μετὰ ἀπὸ λίγα χιλιοστὰ τοῦ δευτερολέπτου ἀκολουθεῖ ἠλεκτρικὴ καμπύλη τῆς διεγέρσεως τῶν κοιλιῶν, ποὺ προκαλεῖ τὸ σφυγμό. Μαρμαρυγὴ μπορεῖ νὰ πάθουν καὶ οἱ κόλποι καὶ οἱ κοιλίες. Σὲ μαρμαρυγὴ τῶν κόλπων μπορεῖ νὰ ξεπεράσῃς καὶ τὰ 100 χρόνια. Ὅμως σὲ μαρμαρυγὴ τῶν κοιλίων… ἀναχωρεῖς ἀμέσως, ἐκτὸς καὶ ἂν σοῦ γίνει ἠλεκτρικὸ σοκ.
Μὲ τὶς αὐξανόμενες γνώσεις ἀπὸ τὸ ἠλεκτροκαρδιογράφημα μαθαίνουμε πολλὰ γύρῳ ἀπό τὶς ἀρρυθμίες, ὅπως οἱ ἔκτακτες συστολὲς τῶν κόλπων ἢ τῶν κοιλιῶν, παροξυσμικὲς ταχυκαρδίες αὐτῶν ἢ διαταραχὲς τῆς ἀγωγῆς. Σὲ διαταραχὴ τῆς ἀγωγῆς τὸ ἠλεκτρικὸ ἐρέθισμα ποὺ παράγεται στὸν φλεβόκομβο ψηλὰ στὸν δεξιὸ κόλπο, βρίσκει ἐμπόδια καὶ καθυστερεῖ νὰ φθάσῃ καὶ νὰ διεγείρῃ πρὸς συστολὴ τοὺς κόλπους καί τὶς κοιλίες. Τὴ δεκαετία τοῦ 1930 ὁ Albert Hyman κατασκευάζει μία ἠλεκτρικὴ μηχανή, ἡ ὁποία παράγει ἠλεκτρικὸ ρεῦμα ὥστε, ἐὰν πάψει εἴτε ἡ γεννήτρια τῆς καρδιᾶς-ὁ φλεβόκομβος εἴτε ἡ μετάδοσι τοῦ ἠλεκτρικοῦ ἐρεθίσματος στὸ μυοκάρδιο, νὰ δίνει ἠλεκτρικὲς ὤσεις ἡ μηχανή, γιὰ νὰ ἔχῃ παλμοὺς καὶ ζωὴ ὁ ἄνθρωπος. Πρωτόγονος ὁ τρόπος αὐτὸς τῆς θεραπείας καὶ ἡ ἰατρικὴ κοινωνία τότε τὸν ἀπέρριψε. Ὅμως οἱ ἐρευνητὲς ἐπέμεναν καὶ τὸ 1947 ἔχουν μηχάνημα ποὺ μὲ ἠλεκτρικὸ σοκ κατάφεραν νὰ σταματήσουν τὴν κοιλιακὴ μαρμαρυγὴ σὲ ἀσθενὴ ἐπὶ τῆς χειρουργικῆς τραπέζης καὶ τότε μὲ ἐνθουσιασμὸ εἶδαν ὅτι ἡ καρδιὰ αὐτομάτως ἄρχισε νὰ λειτουργῇ καλά, δηλαδὴ μὲ δικὰ τῆς ἐρεθίσματα ἀπὸ τὸν φλεβόκομβο. Ὥστε ἡ μαρμαρυγὴ εἶναι οἱ φωνὲς τῶν μυριάδων τοῦ ἀκροατηρίου, ποὺ μὲ ἕνα σὸκ παύουν καὶ ἐπιτρέπεται τώρα νὰ ἀκουστεῖ ἡ φωνὴ τοῦ ὁμιλητοῦ-φλεβοκόμβου. Ἔτσι ἡ καρδιὰ δουλεύει μὲ κανονικοὺς παλμούς.
Ὑπάρχει ὅμως περίπτωσι νὰ πάσχῃ ἡ γεννήτρια, ὁ φλεβόκομβος. Ὅπως ὑπάρχει καὶ περίπτωσι τὸ ἐρέθισμα ποὺ ἐκπέμπει ὁ φλεβόκομβος νὰ βρίσκῃ ἐμπόδια στὴ μετάδοσί του γιὰ νὰ διεγείρῃ τὶς μυϊκὲς ἶνες τῶν κόλπων καὶ τῶν κοιλίων. Τότε εἶναι ἐνδεχόμενο οἱ πειθαρχημένες μυϊκὲς ἶνες νὰ μὴν συστέλλονται, ἐπειδὴ σὲ αὐτὲς καθυστερεῖ λίγο ἢ πολὺ νὰ φθάσῃ τὸ ἐρέθισμα. Τότε δὲν ἔχουμε σφυγμοὺς καὶ ἂν αὐτὸ διαρκέσει μισὸ ἢ ἔνα λεπτὸ σημαίνει ὅτι ὁ πάσχων ἀρχίζει καὶ βλέπει ἀγγελούδια, ἐνῷ σὲ καθυστέρησι τριῶν λεπτῶν, ἔχει ἤδη «ἀναχωρήσει».
Τὸ 1952 ἐμφανίζεται ὁ Zoll μὲ ἐξωτερικὸ μηχάνημα ποὺ ἔδιδε παλμοὺς καί μὲ αὐτὸ δόθηκε ζωὴ σὲ πάσχοντα ἐπὶ 11 ἡμέρες. Τὸ μηχάνημα μὲ δύο χοντρὰ ἠλεκτρόδια πάχους γύρω στὰ 2,5 cm συνδεόταν μὲ τὸν θώρακα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἔδινε ἠλεκτρικὸ ῥεῦμα, στὸ ὁποῖο ἀπαντοῦσε ἡ καρδιὰ μὲ παλμούς. Τὸ 1958 κατασκευάστηκε ὁ διαφλέβιος βηματοδότης ἔχοντας ἐμφυτευμένη τὴ γεννήτρια κάτω ἀπὸ τὸ δέρμα καὶ τὸ ἠλεκτρόδιο μέσα ἀπὸ φλέβα προωθεῖτο στὴ δεξιὰ κοιλία γιὰ νὰ διεγείρῃ τὴν καρδιὰ μὲ σταθεροὺς παλμούς, 60 τὸ λεπτό. Βέβαια αὐτὲς οἱ τεχνικὲς βελτιώθηκαν μὲ τὴν πάροδο τῶν ἐτῶν καὶ ἐνῷ ἡ μπαταρία τότε ἦταν πολὺ βαριὰ 150-200γρ., σήμερα ζυγίζει κάτω ἀπὸ 25γρ. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ ἠλεκτρόδια, τὰ ὁποῖα στὴν ἀρχὴ ἦταν σκληρὰ καὶ εὔθραυστα ἐνῷ τώρα πρακτικὰ δὲν ἔχουμε ἐπιπλοκὲς ἀπὸ αὐτά.
Ἐπιπλέον μὲ τὴ βηματοδότησι αὐτὴ μπορεῖ σήμερα νὰ βελτιώσουμε καὶ τὴν καρδιακὴ λειτουργία καὶ να παράγεται καλύτερος σφυγμός. Ὡς πρὸς τὰ ἠλεκτρικὰ σοκ, τὸ ἀνάλογο μηχάνημα καλεῖται ἀπινιδωτὴς ἢ ἀπινιδιστής, δηλαδὴ δίνει ἠλεκτρικὸ σοκ ἅμα τῇ ἐμφανίσει τῆς κοιλιακῆς μαρμαρυγῆς. Ὅποιον ἀσθενὴ μὲ ἔμφραγμα ἢ καρδιακὴ ἀνεπάρκεια ὑποπτευόμαστε ὅτι μπορεῖ νὰ παρουσιάσῃ κοιλιακὴ μαρμαρυγή, δηλαδὴ αἰφνίδιο θάνατο, τοῦ ἐμφυτεύεται ἀπινιδωτὴς καὶ ὅποτε συμβεῖ ἡ κρίσι θεραπεύεται αὐτομάτως καὶ ἡ ζωὴ συνεχίζεται.
Εἶναι πολλοὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι κυκλοφοροῦν σήμερα μὲ βηματοδότη καὶ ἀρκετοὶ μὲ ἀπινιδωτή, οἱ ὁποῖοι ἀπολαμβάνουν μία φυσιολογικὴ ζωή.
Αφήστε μια απάντηση