Παῦλος Κ. Τούτουζας
Καθηγητής –
Διευθυντὴς τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἱδρύματος Καρδιολογίας
Μετά τό 1204 μ.Χ. στό Αἰγαῖο παύει ἡ δόξα τῶν ἑλληνικῶν νοσοκομείων. Ξενῶνες, ὡς ἐκεῖνος τῆς Μονῆς Παντοκράτορος καί ἄλλοι θά γίνουν ἀναμνήσεις, ὅταν θά ἔλθει ὁ Μωάμεθ ὁ Πορθητής. Παρακολουθοῦν καί αὐτά τή λεηλασία, τή βαρβαρότητα τῶν κατακτητῶν, τόν ἐκλατινισμό, τό γενιτσαρισμό, τή φυγή τῶν λογίων καί πλουσίων. Τό 1453 στήν οὐσία οἱ Ναοί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅσοι μένουν ἀνοικτοί, λειτουργοῦνται ἀπό τούς λίγους «ἀγραμμάτους» καί πιστούς. Ἐκεῖ θά συνεχίζεται ἡ Ὀρθόδοξη Λατρεία καί θά ὑπάρχει ἡ φτωχή ἑλληνική φωνή. Ἐκεῖ οἱ ἐξ ἀνάγκης καί οἱ ἐκ πεποιθήσεως ἀνιδιοτελεῖς θά στηρίζουν τόν πλησίον μέ πίστη στό Θεό καί στό ἐθνικό συμφέρον. Στήν Ἐκκλησία, ἰδιαιτέρως στίς Μονές μέ παρελθόν σέ νοσοκομειακή δραστηριότητα, ἀσκεῖται ἐνίοτε ἡ Ἰατρική στόν πάσχοντα ὄχι μόνον ἐμπειρικά, ἀλλά καί ἐπαγγελματικά, μέ ὅλες βεβαίως τίς στερήσεις. Ὥστε τόν 15ο, τόν 16ο, τόν 17ο αἰώνα ἡ ἀδύναμη εἰς ἀριθμούς προσώπων, σέ πλούτη καί παιδεία ἑλληνορθόδοξη ψυχή δραστηριοποιεῖται στίς Μονές καί γενικά τίς Ἐκκλησίες μέ κεφάλαιο τήν παράδοση πράξεων καί συγγραμμάτων τῆς βυζαντινῆς ἀκμῆς. Ἔτσι κατά τή μακρά περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας ἐμφανίζονται τόποι νοσηλείας ἀσθενούντων στό Αἰγαῖο. Ἡ παρουσία τους εἶναι ἔκδηλη κατά τούς ἱστορικούς χρόνους τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης τόν 19ο αἰώνα, ὡς σημειοῦται ἀπό πολλούς συγγραφεῖς. Ἀνάμεσα σ’ αὐτές τίς νοσηλευτικές μονάδες ὑπό τόν τουρκικό ζυγό ἀναφέρονται συχνά ἡ Νοσηλευτική της Μονῆς Ἁγίας Φιλοθέης στήν Ἀθήνα. Λειτουργοῦσε μέχρι τό 1859, ἡ ὁποία, πέραν τοῦ Νοσοκομείου, διέθετε Ὀρφανοτροφεῖο καί Παρθενώνα-ἐκπαιδευτήριο γιά τίς γυναῖκες. Μάλιστα ἡ νοσηλεία περιελάμβανε καί ἀσθενεῖς ἄλλου δόγματος ἤ θρησκείας. Ὑποστηρίζεται ὅτι ἡ Μονή αὐτή κάλυπτε ὅλες τίς ἀνάγκες τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἀθήνας πού ἦταν περί τίς 10.000.
Νοσηλευτική Μονάδα λειτουργοῦσε ἐπίσης στή Μονή Προύσσης Εὐρυτανίας, στήν ὁποία κατ’ ἐπανάληψη νοσηλεύτηκε ὁ Γεώργιος Καραϊσκάκης. Ἄλλη Νοσηλευτική Μονάδα ἦταν ἡ Μονή τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ Βοιωτίας, σπουδαῖο θεραπευτήριο τῆς περιοχῆς, ὡς μαρτυρεῖ καί ἡ πρόσφατη βιβλιογραφία. Συγκεκριμένα κατά τά τέλη τοῦ 19ου αἰῶνος, τό 1896, δημοσιεύθηκε ἐνδιαφέρον ἰατρικό ἄρθρο θεραπείας παροξυσμικῆς (ὑπερκοιλιακῆς) ταχυκαρδίας τοῦ ἰατροῦ Γ.Ν. Παπαναστασίου ἀπό τήν Ἀράχωβα. Ὁ συγγραφεύς τοῦ ἄρθρου ἦταν ἐντυπωσιασμένος ἀπό τή μέθοδο τοῦ Δανιήλ ἱερομονάχου. Τά ἀποτελέσματα μαλάξεων τοῦ καρωτιδικοῦ κόλπου ἐπί ἀσθενοῦς μέ παροξυσμική ταχυκαρδία ἄνω τῶν 160 παλμῶν ἦσαν θεαματικά καί ἡ καρδιά χτυποῦσε πάλι κανονικά μέ 60-70 παλμούς τό λεπτό. Ἡ μέθοδος θεραπείας στή Μονή πρέπει νά εἶναι παλαιά, πολλῶν ἐτῶν, ὡς προκύπτει καί ἀπό τήν περιγραφή πού ἀκολουθεῖ καί, ἰδιαιτέρως, ἀπό τήν προσέγγιση τοῦ πιθανοῦ μηχανισμοῦ καταστολῆς.
Ἐν προκειμένῳ ὁ ἰατρός Γ.Ν. Παπαναστασίου γράφει: «Μεταβάς χάριν ἀναψυχῆς κατά τάς ἀρχάς τοῦ μηνός Ἀπριλίου ἐνεστῶτος ἔτους (1896) ἐν τῇ ἱερά Μονή Ὁσίου Λουκᾶ καί ἐπισκεψάμενος ἱερομόναχον τινά πάσχοντα ὑπό νευρικῶν παλμῶν ὑφ’ ὧν ἀπό τεσσαρακονταετίας βασανίζεται, ἐντυπωσιάσθην ἀπό ἀνεκτίμητον θεραπευτικόν ὅπλον, τό ὁποῖον οὐδαμοῦ, ὡς ἡμεῖς τουλάχιστον γνωρίζομεν, συνιστᾶται ὡς θεραπευτική ἀγωγή. Ὁ πάσχων ἄγων τό ἑξηκοστόν τέταρτον ἔτος τῆς ἡλικίας του, ἱερομόναχος, βραχυλαιμός, ἔχει κράσιν καλήν. Οἱ παροξυσμοί τῆς ταχυκαρδίας κατ’ ἀρχάς διήρκουν 20-24 ὧρες καί ἄλλοτε ὀλιγώτερον, μόνον 30 λεπτά. Τά τελευταῖα ἔτη αἱ κρίσεις ἦσαν συχνότεραι. Ἰδού πῶς ἐκτελεῖ τήν ἁπλήν ἀλλά τόσον εὐεργετικήν θεραπευτικήν ἀγωγήν. Ἀναπαύεται ἐπί τῆς κλίνης καί στηρίζει τά νῶτα ἐπί προσκεφαλαίων ἀποτελούντων κεκλιμένον ἐπίπεδον. Ἡ κεφαλή βλέπει πρός τά πρόσω καί ἐν τοιαύτη θέσει, ὥστε νά μή εὑρίσκεται οὔτε ἐν κάμψει οὔτε ἐν ἐκτάσει. Ὁ ἀσθενής τοποθετεῖ τήν ἰδίαν αὐτοῦ ἀριστεράν χείρα ἐπί τῆς τραχηλικῆς χώρας, συλλαμβάνων οὕτως εἰπεῖν ταύτην, οὕτως ὥστε διά τῶν δακτύλων αὐτῆς (πλήν τοῦ ἀντίχειρος) συμπαρατεταγμένων προστρίβεται ἡ χώρα τοῦ δεξιοῦ κάτω τραχηλικοῦ τριγώνου, ἐνῶ ὁ ἀντίχειρ τῆς ἰδίας χειρός δράττεται τοῦ κάτω ἀριστεροῦ τραχηλικοῦ τριγώνου. Ἐν τοιαύτη θέσει, ὅταν ὁ ὄνυξ τοῦ μικροῦ δακτύλου εὑρίσκεται κατά τό μέσον της κάτω πλευρᾶς τοῦ δεξιοῦ κάτω τραχηλικοῦ τριγώνου, διά τῶν δακτύλων ἡ προστριβή γίνεται ἐκ τῶν ἄνω πρός τά κάτω, ἐπαναφέρονται εἰς τήν ἀρχικήν αὐτῶν θέσιν καί ἐπαναλαμβάνεται ἡ ἰδία προστριβή. Μετά δέκα-εἴκοσι τοιαύτας ἐπανειλημμένας προστριβὰς καί μέ ἐλαφράν στροφήν τῆς κεφαλῆς πρός τά δεξιά οἱ παλμοί καταπαύουσι. Σημειωτέον ὅτι ἡ ἄνω μάλαξις τελεῖται καί ἐπί ἕδρας καθημένου τοῦ ἀρρώστου».
Ὥστε οἱ περίφημες μαλάξεις τοῦ καρωτιδικοῦ κόλπου πρός κατάπαυση τῆς κρίσης ὑπερκοιλιακῆς παροξυσμικῆς ταχυκαρδίας γίνονταν στή Μονή τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ πολλά χρόνια πρίν τό 1889, ὅτε ὁ Γάλλος Bouveret περιέγραψε δύο περιπτώσεις αὐτῆς τῆς παθήσεως καί ἔκτοτε φέρει τό ὄνομά του, νόσος τοῦ Bouveret, χωρίς ὅμως νά ἀναφέρεται ἡ θεραπεία.
Γνωστές Μονές ἐπίσης στίς ὁποῖες λειτουργοῦσαν νοσηλευτικές μονάδες ἤσαν ἐκεῖνες τῆς Μονῆς Προφήτου Ἠλία Ἀστακοῦ, Μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου στό Καστρί Κυνουρίας, Μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος τοῦ Μετοχίου Γιαννουθᾶ Σαρανταπόρου, Μονή Κανδήλας Μαντινείας, Μονή τῆς Εὐαγγελιστρίας Σκιάθου, ἡ ὁποία χρησιμοποιήθηκε σάν στρατιωτικό Νοσοκομεῖο, Μονή Ἁγίου Γεωργίου Ἄργους, Γυναικεία Μονή τῶν Ψαρῶν στήν ὁποία λειτούργησε Νοσοκομεῖο μέχρι τήν καταστροφή τοῦ νησιοῦ τό 1824 κ.α. Καθ’ ὅλη τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καί στούς ἀπελευθερωτικούς ἀγῶνες οἱ Ἑλληνίδες προσέφεραν τίς νοσηλευτικές φροντίδες τους στά πεδία τῶν μαχῶν καί τούς ἀγωνιστές. Σέ ὁρισμένες περιπτώσεις οἱ Ἑλληνίδες ἔκαναν τό σπίτι τούς Νοσοκομεῖο ὅπως ἡ Μαντώ Μαυρογένους, ἡ Ἀλτάνα Ἰγγλέζου στό Μεσολόγγι καί ἄλλες. Μετά τήν ἀπελευθέρωση ὑπῆρχαν ἀρκετοί γιατροί, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀσκηθεῖ στήν Πρακτική Ἰατρική Σχολή τῆς Μονῆς Πετράκη σέ διάφορες νοσηλευτικές μονάδες καί ὁρισμένοι στό ἐξωτερικό, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Καποδίστριας. Τό 1829 ἀντιμετωπίστηκε ἐπιδημία πανώλης μέ ἐπιτυχία.
Αφήστε μια απάντηση